Wdrożenie dyrektywy unijnej dotyczącej sygnalistów. O co dokładnie chodzi, kogo ona dotyczy?

Unijna dyrektywa w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937) została przyjęta 23 października 2019 r. Każde z państw członkowskich ma czas na wdrożenie dyrektywy do 17 grudnia 2021 roku i to od ustaw w poszczególnych krajach zależeć będzie ostateczny kształt wymogów w zakresie ochrony sygnalistów.

➡️ Kim jest sygnalista (ang. whistleblower)? 

Może to być osoba (pracownik, osoba prowadząca działalność na własny rachunek, akcjonariusz lub wspólnik spółek oraz członek ich organów, wolontariusz, czy stażysta), która chce zgłosić nieprawidłowości w firmie (np. związane m.in. z zamówieniami publicznymi, praniem pieniędzy, bezpieczeństwem produktów, ochroną środowiska, bezpieczeństwem żywności, dobrostanem zwierząt, zdrowiem publicznym, ochroną konsumentów, czy ochroną prywatności).

Dyrektywa nie obejmuje swoim zakresem naruszeń prawa pracy. Dopiero poszczególne państwa członkowskie zdecydują, czy sygnaliści zgłaszający naruszenia dotyczące mobbingu, dyskryminacji, molestowania będą korzystać z ochrony przysługującej sygnalistom.

Spodziewaliśmy się, że polska ustawa – którą przygotowuje minister właściwy do spraw pracy – obejmie te aspekty. Z udostępnionych dotychczas założeń, wynika jednak, że tak się nie stanie.

➡️ Co zakłada Unijna dyrektywa?

Każde z państw członkowskich UE zostało zobowiązane do zapewnienia skutecznego działania trzech kanałów dokonywania zgłoszeń przez sygnalistów, tj.:

1. zgłoszeń wewnętrznych (zgłoszeń w ramach danej organizacji, z którą sygnalista jest związany),

2. zgłoszeń zewnętrznych (zgłoszeń do właściwych organów, do urzędu)

3. ujawnień publicznych (podania informacji o naruszeniu do wiadomości publicznej).

Celem dyrektywy jest wdrożenie rozwiązań zapewniających sygnaliście ochronę przed zwolnieniem oraz potencjalnym działaniem “odwetowym” w firmie. 

• Sygnalistom przysługiwać ma szeroki wachlarz środków ochrony, takich jak zakaz ujawniania jego tożsamości, środki ochrony przed odwetem w stosunkach pracy (zakaz zwolnienia z pracy i wyciągania innych negatywnych konsekwencji) i w innych stosunkach prawnych (np. zakaz wcześniejszego rozwiązania umowy), aż po środki dalej idące, np. naprawienie szkody związanej z utratą dochodu w efekcie dokonania zgłoszenia. Ochroną mają być objęci nie tylko sygnaliści, ale także osoby im pomagające, takie jak członkowie rodziny lub współpracownicy.

• Przedsiębiorcy zobowiązani będą do zapewnienia kanałów do zgłoszeń wewnętrznych (mail, telefon, zgłoszenia osobiste, online itp.). Aby właściwie wdrożyć wewnętrzne kanały zgłaszania naruszeń, przedsiębiorcy będą musieli wyznaczyć m.in. odpowiednie osoby lub działy w ramach organizacji odpowiedzialne za przyjmowanie i obsługę zgłoszeń, ewentualnie, powierzyć funkcję przyjmowania zgłoszeń podmiotom trzecim. 

➡️ Kiedy dyrektywa ma zostać zaimplementowana?

Każde państwo członkowskie UE powinno wdrożyć przepisy dotyczące ochrony sygnalistów do 17 grudnia 2021 r.

➡️ Kogo będzie dotyczyć w pierwszej kolejność?

Nowe przepisy obejmą przedsiębiorców zatrudniających przynajmniej 250 osób, natomiast dwa lata później takie same regulacje obejmą wszystkich przedsiębiorców zatrudniających co najmniej 50 osób.