Aktualne informacje dotyczące ustawy o ochronie sygnalistów

Unijna dyrektywa w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937) została przyjęta 23 października 2019 r. Każde z państw członkowskich ma czas na wdrożenie dyrektywy do 17 grudnia 2021 roku i to od ustaw w poszczególnych krajach zależeć ma ostateczny kształt wymogów w zakresie ochrony sygnalistów.

Dopiero na początku października br. w wykazie prac legislacyjnych polskiego rządu pojawiły się założenia do polskiej ustawy.

Co już wiemy, jak mogą się przygotować polscy przedsiębiorcy? Poniżej garść najważniejszych informacji.

• W tym roku ustawa obejmie pracodawców zatrudniających co najmniej 250 osób, za 2 lata firmy zatrudniające przynajmniej 50 osób.
• Sygnaliści nie skorzystają z ochrony, jeśli zgłoszą naruszenia prawa pracy lub BHP. Tematy, których zgłoszenia dają sygnalistom ochronę nie obejmą naruszeń prawa pracy i bhb (czyli np. mobbingu, dyskryminacji, a także naruszenia standardów bezpieczeństwa), a dotyczą jedynie naruszeń prawa UE (ochrona środowiska, pranie pieniędzy, bezpieczeństwo produktów, dobrostan zwierząt, zdrowie publiczne, ochrona konsumentów i prywatności) – prawo pracy nie jest objęte dyrektywą o sygnalistach, ponieważ UE nie ma kompetencji, aby takie kwestie regulować; polski rząd nie zdecydował się na rozszerzenie przepisów o sygnalistach na prawo pracy
• Sankcje za działania odwetowe wobec sygnalistów nie będą odstraszające dla pracodawców. Założenia przewidują, że działania odwetowe (np. wypowiedzenie umowy o pracę) będą bezskuteczne, a sygnaliści będą mogli ubiegać się o odszkodowania, lecz ich kwoty – nie niższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę – mogą nie być zbyt wysokie.
• Czeka nas dużo formalności. Procedura wewnętrzna dotycząca systemu przyjmowania i wyjaśniania zgłoszeń będzie wewnątrzzakładowym aktem prawa pracy. Trzeba ją będzie skonsultować ze związkami zawodowymi lub przedstawicielami pracowników.
• Konieczne będzie formalne wyodrębnienie komórki organizacyjnej (lub osoby) przyjmującej i przetwarzającej zgłoszenia.
• Zgłoszenia zewnętrzne będą przyjmowane przez Rzecznika Praw Obywatelskich, który po wstępnej weryfikacji przekaże je właściwym urzędom do rozpatrzenia merytorycznego. Może ono zakończyć się kontrolą lub zgłoszeniem podejrzenia popełnienia przestępstwa do organów ścigania.
• Wciąż nie wiemy, czy przedsiębiorstwa będą musiały rozpatrywać zgłoszenia anonimowe. Dyrektywa pozostawiła tę decyzję państwom członkowskim, założenia do ustawy milczą na ten temat.
• Założenia do ustawy sugerują grudniowy termin implementacji unijnej dyrektywy o sygnalistach i przewidują przyjęcie projektu przez RM w czwartym kwartale br. Postawi to przedsiębiorców w bardzo trudnej sytuacji.

Czekamy teraz na projekt ustawy, który podobno od kilku miesięcy jest „prawie gotowy”.